Bài viết được dịch từ một bài báo của National Geographic (tạp chí danh tiếng toàn cầu chuyên về khoa học, thiên nhiên, văn hoá và con người, nổi bật với những bài viết sâu sắc và hình ảnh chân thực)
Nghiên cứu cho thấy: nhảy múa cùng người khác giúp cải thiện tâm trạng tốt hơn cả đi bộ, yoga hay thuốc.
Một nghiên cứu tổng hợp từ 218 thử nghiệm với hơn 14.000 người cho thấy nhảy múa là cách giảm triệu chứng trầm cảm hiệu quả nhất trong số các hình thức vận động phổ biến.
Khi âm nhạc vang lên ở mức 128 nhịp mỗi phút. Trên sàn nhảy đông đúc, mọi người cùng chuyển động theo nhịp điệu. Với người ngoài nhìn vào, đó chỉ là một buổi tiệc. Nhưng với các nhà khoa học thần kinh, đó còn là một dạng “một buổi trị liệu nhóm” bằng cơ thể.
“Nhảy múa là ngôn ngữ của cơ thể” - Julia F. Christensen, nhà thần kinh học và tác giả cuốn sách “Dancing is the Best Medicine”, chia sẻ.
“Não bộ của chúng ta hiểu được những cử chỉ khi ta nhảy như một ngôn ngữ biểu cảm.”
Từ xa xưa, con người đã dùng vũ điệu để ăn mừng, để cầu nguyện, và để chữa lành. Ngay cả khi chưa có máy đo não hay hóa chất thần kinh, người ta đã cảm nhận được sức mạnh của việc chuyển động cùng nhau.
Và bây giờ, khoa học cũng đang chứng minh điều đó.
Một nghiên cứu lớn công bố năm 2024 trên The BMJ đã cho thấy:
Nhảy múa giúp giảm trầm cảm hiệu quả hơn cả đi bộ, yoga, tập tạ, và thậm chí là thuốc chống trầm cảm.
Dù chỉ có 15 nghiên cứu riêng về nhảy múa, kết quả vẫn rất đáng chú ý.
“Tôi còn ngạc nhiên khi biết có đến năm nghiên cứu nghiêm túc về khiêu vũ” - Michael Noetel, phó giáo sư tại Đại học Queensland, nói.
“Khi bạn kết hợp vận động, âm nhạc và sự kết nối với người khác, thì hiệu quả là điều dễ hiểu.”
Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn nhấn mạnh: cần thêm nhiều nghiên cứu lớn hơn để xác nhận nhảy múa như một liệu pháp điều trị chính thức.
Mặc dù vậy, khi hơn 29% người Mỹ từng trải qua trầm cảm (theo khảo sát của Gallup năm 2023), trong khi trị liệu tâm lý lại đắt đỏ và khó tiếp cận, nhảy múa mang đến một lựa chọn vừa vui, vừa rẻ, lại giúp con người kết nối với nhau.
Vì sao não bộ “nghiện” chuyển động theo nhạc
Não chúng ta sinh ra đã có nhịp điệu, và nhảy múa sẽ giúp đánh thức toàn bộ hệ thần kinh.
Các nhà khoa học gọi đây là “bản hòa tấu hoá học” trong não và cơ thể.
- Khi nghe và đoán nhịp nhạc, não tiết ra dopamine - chất tạo cảm giác hưng phấn.
- Khi vận động mạnh, cơ thể tiết endorphin - chất giúp giảm đau, giảm căng thẳng.
- Khi nhảy cùng người khác, chúng ta tiết oxytocin - hormone tạo cảm giác gần gũi, tin tưởng.
Ba yếu tố này kết hợp lại giúp cải thiện tâm trạng, giảm stress và tăng kết nối xã hội.
Christensen cho biết: chính yếu tố biểu cảm và giải tỏa cảm xúc là thứ khiến nhảy múa khác biệt so với các hình thức tập luyện khác.
“Trong trị liệu Dance Movement Therapy, người ta nhận ra rằng, bạn có thể thả những cảm xúc khó nói ra ngoài bằng chuyển động qua bàn tay, qua cơ thể, qua điệu nhảy.”
Và điều thú vị là, hiệu quả không phụ thuộc vào tần suất tập hay thời lượng buổi nhảy.
“Không phải bạn tập bao lâu hay bao nhiêu lần mỗi tuần. Mà là mức độ bạn thật sự ‘sống’ trong điệu nhảy đó. Đặc biệt là khi có âm nhạc. Càng hết mình, hiệu quả càng rõ.” - Noetel
Khi âm nhạc vang lên, sàn rung chuyển, và mọi người cùng hòa vào một nhịp điệu, các nhà nghiên cứu phát hiện một hiện tượng gọi là “interbrain synchrony” – sự đồng bộ hoạt động não giữa nhiều người.
Nói cách khác, não chúng ta thực sự kết nối với nhau khi cùng nhảy.
“Khi bạn chuyển động cùng người khác, ranh giới giữa ‘tôi’ và ‘họ’ gần như biến mất. Và điều đó tạo ra cảm giác gắn kết, tin tưởng rất mạnh mẽ.” - Christensen nói.
Nhảy múa giúp “đánh thức” tâm trí và cơ thể
Với người bị trầm cảm, đôi khi ngay cả việc di chuyển hay thể hiện cảm xúc cũng trở nên khó khăn.
Các nhà khoa học nhận thấy rằng họ thường ít biểu cảm, ít cử động, và tư thế cũng cứng nhắc hơn, như thể cơ thể đánh mất ngôn ngữ cảm xúc của chính mình.
Nhảy múa mang đến một cách đặc biệt để trở về với bản thân.
Nó kích hoạt những “đường dẫn” cảm xúc, nhận thức và cảm giác trong não giúp ta tái đánh thức sự kết nối giữa mình với chính mình, và với thế giới xung quanh.
Trầm cảm không chỉ là vấn đề về tâm trạng. Nó còn ảnh hưởng đến cách ta cảm nhận cơ thể mình và cách ta kết nối với người khác.
“Bộ não con người cần có những bộ não khác xung quanh để cảm thấy lành mạnh. Vì lý do tiến hóa, nếu con người cô lập quá lâu, não sẽ chuyển sang chế độ ‘sinh tồn’” - Christensen chia sẻ.
Nhảy múa còn mang đến một điều mà liệu pháp trò chuyện (talk therapy) là xử lý cảm xúc mà không cần dùng lời nói.
“Nhảy múa cho phép con người thể hiện điều gì đó, mà không cần phải nói ra. Với nhiều người, điều đó mang lại cảm giác chữa lành sâu sắc, và là sự bổ sung tuyệt vời cho trị liệu tâm lý” - Christensen
Đó có thể là lý do tại sao những chương trình hiệu quả nhất trong nghiên cứu thường kết hợp cả âm nhạc, chuyển động và yếu tố cộng đồng.
Theo Noetel, việc cùng nhảy với người khác có thể chính là chìa khóa khiến khiêu vũ mang lại tác dụng mạnh mẽ đến vậy.
Vì sao nhảy cùng nhau lại có sức mạnh chữa lành
Ngoài việc cải thiện tâm trạng hay thể lực, nhảy cùng nhau còn mang đến một điều rất “con người”: cảm giác kết nối sâu sắc.
Vào những năm 1980 ở Detroit, những người trẻ da màu như Juan Atkins đã mang máy trống điện tử đến các buổi tiệc đường phố, tạo ra thứ âm nhạc mới: house và techno.
Nhưng những buổi tiệc đó không chỉ là về âm nhạc.
Chúng là không gian chữa lành cộng đồng, nơi con người tìm thấy niềm vui và sự đoàn kết giữa những giai đoạn khó khăn.
Các nhà nghiên cứu văn hóa sau này gọi đó là “những nơi của niềm vui, kháng cự và tình đoàn kết.”
“Khi ta chuyển động cùng nhau, ranh giới giữa ‘tôi’ và ‘bạn’ dần mờ đi,”
Christensen nói. Não ta sẽ ‘nhầm lẫn’ theo hướng tích cực, khiến cảm nhận về tôi và bạn chồng lên nhau.”
Hiện tượng này, các nhà thần kinh học gọi là “đồng đại diện” (co-representation) giúp tăng cảm giác gắn bó, tin tưởng và thấu cảm, những yếu tố quan trọng cho sức khỏe tinh thần.
Chính những phát hiện này đã truyền cảm hứng cho các phương pháp trị liệu mới, sử dụng chuyển động để giúp những người gặp khó khăn trong việc giao tiếp bằng lời hoặc bị cô lập xã hội.
Tại Anh, Hệ thống Y tế Quốc gia (NHS) đã đưa nhảy múa vào chương trình hỗ trợ người cao tuổi mắc chứng sa sút trí tuệ.
Tại Úc, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng những chương trình khiêu vũ có cấu trúc, dù ở bất kỳ độ tuổi nào đều giúp cải thiện sức khỏe tinh thần, động lực và khả năng nhận thức, ngang hoặc hơn các hình thức tập luyện khác.
Tìm lại chính mình qua từng bước nhảy
Trong phòng thí nghiệm, nhiều phương pháp trị liệu tập trung vào kiểm soát triệu chứng trầm cảm.
Nhưng với nhảy múa, điều xảy ra sâu hơn thế: nó tạo ra niềm vui.
Từ lớp salsa rộn ràng cho đến những sàn nhảy ngầm tràn năng lượng,
những chương trình hiệu quả nhất đều có điểm chung: chúng ưu tiên kết nối, âm nhạc và không khí tự do sáng tạo.
Nhảy múa phát triển mạnh mẽ nhất ở nơi con người được là chính mình, được tự do thể hiện. Điều này giúp họ lấy lại cảm giác kiểm soát và biểu đạt bản thân - hai điều mà trầm cảm thường làm ta đánh mất.
Những hiểu biết này đang tạo nên một thế hệ mới của các chương trình trị liệu bằng nhảy múa.
Từ lớp học ở trường học đến trung tâm người cao tuổi, người hướng dẫn đang chuyển trọng tâm từ kỹ thuật chính xác sang biểu cảm và kết nối cộng đồng.
Nhảy múa cũng giúp ta lấy lại quyền làm chủ cuộc đời mình.
Nó cho ta cơ hội chọn phong cách, chọn nhịp điệu, chọn cách thể hiện riêng.
“Nếu ai đó chưa biết nhảy múa có thể giúp họ thế nào, có lẽ họ chỉ chưa tìm thấy phong cách của riêng mình. Trên thế giới có hàng trăm kiểu nhảy khác nhau để bạn lựa chọn” - Christensen
Và khi ngành sức khỏe tinh thần ngày càng mở rộng hướng tiếp cận, nhảy múa đang dần được nhìn nhận không chỉ là một hình thức nghệ thuật hay vận động thể chất, mà là một cách sống, một hành trình kết nối và chữa lành.
Đăng kí E-mail để cập nhật và không bỏ lỡ các thông tin mới nhất từ chúng tôi.
