Ngày nay, nhiều người đã quen chiêm ngưỡng những tác phẩm nghệ thuật đặt ngay viện bảo tàng của thành phố, hay tại các triển lãm tranh được thực hiện trong không gian kín. Nhưng song song với đó vẫn luôn tồn tại một loại hình nghệ thuật đường phố. Thứ nghệ thuật ấy tuy có lúc hơi nổi loạn và điên cuồng, nhưng lại chứa đựng đầy đủ sự phóng khoáng, tự do, cùng cái nhìn thực tế về các vấn đề của thời đại. 

Khoảng thời gian từ những năm 1970s đến 2000s, các nghệ sĩ như Lee, Basquiat, Keith Haring, Zephyr,... khuynh đảo đường phố Mỹ. Họ được nhìn nhận như là những huyền thoại của thời đại. Nhưng vào giai đoạn tiếp theo từ 2000 - 2010, có lẽ chẳng có ai có thể so sánh được với các huyền thoại này, ngoại trừ Banksy. 

Vậy Banksy là ai? Ông đã làm lên những chuyện động trời gì? Hãy cùng VHĐP tìm hiểu ngay trong ngày hôm nay. 

Banksy là ai? 

Banksy là một nghệ sĩ Graffiti người Anh. Xuất thân của ông vẫn còn nhiều tranh cãi, nhưng vì hoạt động chủ yếu ở Vương quốc Anh nên nhiều người vẫn cho rằng ông là người Anh. Điều thú vị nhất về Banksy đó là ta chẳng hề biết ông là ai. Chẳng biết ông có mặt mũi hay phong cách như thế nào. Tuy nhiên, chính nhân dạng bí ẩn này đã tạo cho Banksy cơ hội để có thể hoạt động một cách tự do nhất. Qua đó đưa vào tác phẩm những vấn đề nhức nhối của xã hội. Thứ mà chẳng có nghệ sĩ nào dám đứng ra làm, mặc dù đôi khi họ rất muốn.

Mặc dù người ta hay nói rằng nghệ thuật là tự do, là cảm hứng, nhưng nếu nội dung của nó lại “không thân thiện” với giới cầm quyền thì chủ nhân của nó sẽ ngay lập tức bị “tóm đầu”. Nhưng chính vì chả ai biết Banksy là ai nên ông chẳng cần quan tâm rằng tác phẩm của mình có đủ “thân thiện” hay không. Ông cứ tự do vẽ, tự do thể hiện những quan điểm. 

Việc chọn ẩn danh mang đến cho Banksy vô số những quyền lợi, nhưng nó cũng kéo theo hàng tá những rắc rối mà nghệ sĩ này phải đối mặt để bảo vệ bản quyền tác phẩm. Điểm hình nhất là vụ việc của GUESS trong thời gian gần đây. Họ đã lấy tác phẩm của Banksy rồi đặt ngay trong cửa hàng. Nhưng khi xét xử, tòa án lại tuyên bố rằng Banksy phải tiết lộ danh tính thật thì tác phẩm của ông mới có thể được bảo hộ. 

Cuộc đời nghệ thuật của Banksy

Banksy bắt đầu sự nghiệp nghệ thuật của mình vào đầu 1990. Người ta cho rằng nghệ sĩ này được sinh ra ở Bristol, vào giữa những năm 1970s. Khoảng thời gian từ 1990 - 1994, Banksy hoạt động dưới mái nhà của DryBreadz Crew (DBZ). Các tác phẩm của Banksy và các anh em tổ đội DBZ đã đóng góp rất nhiều trong việc thúc đẩy Bristol Underground Scene - một phong trào văn hoá nổi bật ở Bristol (Vương Quốc Anh), nổi ra trong bối cảnh các dân Hip Hop tại đây thiếu vắng một sân chơi chính thống. Vậy nên họ quyết định tập hợp lại cùng nhau và tự tạo ra sân chơi của riêng mình. Từ đó hình thành Bristol Underground Scene. 

Cũng trong khoảng thời gian này, Banksy gặp Steve Lazarides, người mà sau này trở thành trợ lý của ông. Chính Steve Lazarides là người thay mặt Banksy thực hiện các buổi triển lãm. Và có lẽ ông cũng chính là người duy nhất biết Banksy là ai, mặc dù khi hỏi đến thì Steve Lazarides nói rằng ông chẳng biết gì cả...

Ban đầu Banksy cũng vẽ Graffiti theo cách thức tương tự như những nghệ sĩ khác. Nhưng vào những năm 2000 ông muốn các tác phẩm của mình được lưu truyền rộng rãi hơn, với tốc độ nhanh nhất có thể. Banksy bắt đầu sử dụng kỹ thuật Stencils. Nói nôm na là thay vì cứ lấy đồ nghề rồi thực hiện tác phẩm, thì ông sẽ phác thảo trước ý tưởng của mình ra một cái khung. Sau đó Banksy sẽ xịt sơn trực tiếp vào phần khung này. Vẽ theo kiểu này thì sẽ khá nhanh, nên ông sẽ không cần phải ở lì một chỗ quá lâu. Điều đó lý giải cho lý do tại sao tới giờ vẫn chưa biết Banksy là ai, dù cho ông đã để lại rất nhiều dấu ấn trên đường phố Anh Quốc. 

Tại sao Banksy lại nổi tiếng? 

Banksy nổi tiếng bởi ông rất giỏi trong việc dùng các tác phẩm của mình để châm biếm chính quyền và nói lên cách vấn đề nhức nhối trong xã hội. Khi nhìn vào các tác phẩm của Banksy, bạn sẽ ngay lập tức bị ấn tượng bởi sự hài hước, và sự khéo léo mà ông đã lòng ghép vào. Nó làm ta phải nghĩ, làm ta phải đắn đo suy luận. Đó mới là cái hay của Banksy. 

Banksy bắt đầu nổi tiếng vào năm 2001. Năm ấy ông xuất bản cuốn sách đầu tiên, mang tên Banging Your Head Against a Brick Wall. Trong đó Banksy nhấn mạnh rằng: Ông muốn tác phẩm của mình phải vượt xa khỏi cái khuôn khổ của đường phố. Banksy muốn mình phải đi xa hơn nữa, muốn những thông điệp mà mình mang lại phải được công nhận nhiều hơn nữa. 

Năm 2002, Banksy cho ra mắt triển lãm đầu tiên của mình tại Mỹ. Cùng lúc đó ông xuất bản cuốn sách Existentialism. Tất cả làm cho danh tiếng của Banksy vang xa. Ông tận dụng tất cả những sự kiện ấy như là một bàn đạp cho năm 2003. Khi Banksy đã làm một điều không tưởng.

Ông liên tục lẩn tránh nòng súng của quân đội Israel để thực hiện hàng loạt tác phẩm xung quanh các mảng tường tại West Bank - một khu vực với đầy rẫy những câu chuyện chính trị phức tạp đang nằm dưới trướng kiểm soát của quân đội Israel. Cư dân sống chủ yếu ở khu vực này là người Palestine. 

Tác phẩm của Banksy phản ánh thực trạng xã hội nơi đây một cách vô cùng trần trụi. Ông vẽ hình ảnh người lính đang chĩa súng vào đầu dân thường, như cách để nói lên rằng quân đội tại đây tàn bạo đến mức nào. 

Các tác phẩm của Banksy nhanh chóng lấy được cảm tình của cộng đồng người Palestine. Banksy đã đưa nghệ thuật đường phố đến một lằn ranh mới, biến nó thành công cụ để chống chọi lại các vấn đề chính trị nhức nhối - thứ không có nhiều người “mặn mà” muốn lên tiếng. 

Những vấn đề càng nhức nhối thì Banksy càng thể hiện nó thẳng thắn. Ông vẽ hình ảnh hai viên cảnh sát nam đang hôn nhau thắm thiết để bài trừ Homophobia - Cụm từ chỉ sự kỳ thị mà xã hội dành cho người đồng tính. Ở London, Banksy nổi danh với hình ảnh các sĩ quan quân đội đang mang một gương mặt cười. Thể hiện sự ghê tởm trước một chính phủ miệng thì nói tự do ngôn luận, nhưng lại sẵn sàng bài trừ bất kì phát ngôn nào chống đối chính phủ. 

Bên cạnh các vấn đề chính trị, Banksy cũng thẳng thắn bài trừ những tư tưởng cực đoan khác của phương Tây. Ông vẽ hình một tượng Phật để chỉ trích việc phớt lờ thế giới tâm linh. Văn hóa sùng bái thần tượng cũng bị Banksy đả phá, khi ông vẽ hình một con vật nhìn giống như thạch sùng đang mang thai, nhái theo tấm ảnh nổi tiếng của nữ nghệ sĩ Demi Moore. Ông lên án cuộc chiến tranh Việt Nam bằng hình ảnh Chuột Mickey và Chú Hề của McDonald đang dẫn một bé gái đi ra từ chiến trường,... Và còn rất nhiều những vấn đề khác nữa. 

Mặc dù truyền tải những vấn đề không mấy thân thiện, nhưng các tác phẩm của Banksy lại được đông đảo mọi người đón nhận và vô cùng có giá trị. Nữ nghệ sĩ Christina Aguilera đã từng trả hơn 600 triệu đồng cho bức vẽ mà Banksy châm biếm Queen Victoria (người đã nói rằng bà ghê sợ đồng tính, nhưng cuối cùng lại dính vào bê bối đồng tình luyến ái). Sotheby’s cũng đấu giá thành công hàng loạt các tác phẩm của Banksy, số tiền thu lại là vô cùng nhiều. Bức Bombing Middle England được mua đi bán lại với giá hơn 2 tỷ đồng. Năm 2008, bức Keep It của Banksy được Sotheby’s đấu giá thành công với mức gần 2 triệu đô. Và còn rất nhiều các tác phẩm khác nữa mà VHĐP sẽ để hình ảnh dưới đây. 

Queen Victoria 

Bombing Middle England 

Nàng Mona Lisa cũng bị Banksy cho vào tầm ngầm

Năm 2008, Banksy chơi lớn khi thuê nguyên một đường hầm bỏ hoang thuộc nhà ga Waterloo để làm triển lãm tranh. Ông mời đến nhiều nghệ sĩ nổi tiếng trên toàn thế giới, trong đó có Blek Le Rat - người đã truyền cảm hứng rất nhiều cho Banksy. Địa điểm này sau đó được Banksy để lại phục vụ cho triễn lãm của những nghệ sĩ khác. 

Năm 2009, Banksy tổ chức buổi triển lãm lớn nhất kể từ năm 1990 tại Bristol City Art Museum. Triển lãm chứa đựng nhiều tác phẩm làm nên tên tuổi của ông. 

Kết Luận 

Cho đến ngày nay vẫn chưa ai biết Banksy thực sự là ai. Ông đã thành công trong việc xây dựng một hình tượng, một Banksy đến từ đường phố. Người ta biết đến Banksy như một nghệ sĩ với khả năng châm biếm thượng thừa. Ông đã chọn che dấu thân phận để có thể tự do phản ánh các vấn đề của xã hội. Và dám chắc rằng trong tương lai, Banksy sẽ để lại thêm nhiều dấu ấn cho cộng đồng.